Języki skandynawskie – wspólna historia
Języki skandynawskie, które są również nazywane językami północnogermańskimi, należą do grupy języków germańskich znanych jako współczesny standard, do których należą duński, norweski, szwedzki, islandzki i farerski. Języki te są zazwyczaj podzielone na dwie grupy – wschodnio-skandynawskie, do których należą duński i szwedzki oraz zachodnio-skandynawskie (do których należą norweski, islandzki i farerski).
Historia języka staroskandynawskiego
Najstarsze dowody jakiegokolwiek języka germańskiego to około 125 inskrypcji z lat 200-600, wyrytych w starszym alfabecie runicznym (futhark). Większość z nich pochodzi ze Skandynawii, ale wiele z nich zostało znalezionych również w południowo-wschodniej Europie, co sugeruje, że użycie run było podobne do tego z innych plemion germańskich. Większość z nich to krótkie inskrypcje oznaczające własność lub producenta.
Wiele inskrypcji to pomniki ku czci zmarłych, podczas gdy inne uważane były za mające magiczną treść. Najwcześniejsze inskrypcje były rzeźbami na drewnianych lub metalowych przedmiotach, ale z czasem zaczęto je wykonywać na kamieniach.
Dalsze informacje o języku pochodzą z nazw i zapożyczeń w obcych tekstach, z nazw miejsc oraz z rekonstrukcji porównawczej na podstawie języków pokrewnych i późniejszych dialektów.
Samogłoski nieakcentowane, które wywodzą się z języków germańskich i indoeuropejskich, są nadal obecne w napisach, wszystkie te samogłoski nie są już obecne w późniejszych językach germańskich.
Pojawienie się języka staroskandynawskiego
Inskrypcje z okresu starożytnego pokazują unikalny dialekt, północnogermański. Inskrypcje runiczne zawierają informacje o najwcześniejszych etapach, które stały się bardziej obfite po stworzeniu krótkiego futharku runicznego w ad 800.
Wraz z ekspansją ludów nordyckich w epoce Wikingów (ok. 750-1050), mowa skandynawska powstała na Grenlandii, Islandii, Wyspach Owczych, Szetlandach, Orkadach, Hebrydach, Wyspie Man, części Irlandii, Szkocji, Anglii, Francji i Rosji.
Jednak na wszystkich tych terytoriach, oprócz Wysp Owczych i Islandii, języki skandynawskie później zanikły.
W okresie ekspansji komunikacja między Skandynawami była bezproblemowa, a oni sami uważali swój język za jeden, jednak różne orientacje poszczególnych królestw w epoce wikingów doprowadziły do powstania kilku różnic dialektalnych.
Dziś można wyróżnić konserwatywny obszar zachodniej Skandynawii i bardziej innowacyjny obszar wschodniej Skandynawii.
Nadejście chrześcijaństwa
Istotne znaczenie językowe miało powstanie kościoła rzymskokatolickiego wX iXI wieku. Przyczyniła się do konsolidacji istniejących królestw, wprowadzając Północ do klasycznej i średniowiecznej kultury europejskiej, a także wprowadziła pergamin do pisania łacińskich liter.
Pismo runiczne było nadal używane do celów epigraficznych i do przekazywania informacji ogólnych. Alfabet łaciński był używany do bardziej trwałych wysiłków literackich – początkowo do pism łacińskich, a później do pism rodzimych.
Pierwszymi dziełami, które zostały spisane, były dawne prawa ustne, następnie tłumaczenia dzieł łacińskich i francuskich, do których należą legendy, eposy i kazania.
Reformacja i renesans
Wiele istniejących dziś lokalnych dialektów wykształciło się w późnym średniowieczu, kiedy większość ludności miała niewielkie możliwości podróżowania. Ludzie żyjący w miastach, dzięki kontaktom zagranicznym, wykształcili nowe formy mowy miejskiej z domieszką dialektów wiejskich, a także języki pisane.
Kancelarie, w których powstawały dokumenty rządowe, wpływały na normy pisane, które nie były tylko lokalne, ale miały zasięg ogólnokrajowy. Reformacja miała nadejść z Niemiec, a wraz z nią niemieckie tłumaczenie Biblii przez Marcina Lutra. Została ona później przetłumaczona na język duński, szwedzki i islandzki.
Ponieważ jednak nie istniały norweskie przekłady, stało się to jedną z przyczyn, dla których nie powstał norweski język literacki.
Wraz z wynalezieniem druku i rozwojem umiejętności czytania i pisania, użytkownicy wszystkich skandynawskich dialektów stopniowo nauczyli się czytać i w końcu pisać w nowych językach.
